Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2012

Φρυκτωρίες . Τα SMS των αρχαίων Ελλήνων

Η ανάγκη για κάτι γρηγορότερο από τους ταχυδρόμους, οδήγησε στην απόφαση να δημιουργηθεί σύστημα μηνυμάτων με φωτιά. Όταν η Τροία έπεσε στα χέρια των Ελλήνων, η υπόλοιπη Ελλάδα το έμαθε μέσα σε μία ημέρα χρησιμοποιώντας αυτό το σύστημα επικοινωνίας.
Μετά από λίγο καιρό φαίνεται ότι δημιουργήθηκε ο πρώτος κώδικας με οπτικά σήματα. Σε λόφους και βουνά κοντά στις πόλεις υπήρχε ειδικευμένο προσωπικό για τέτοιες επικοινωνίες.

Ειδικότερα:
Στην τραγωδία "Αγαμέμνων", πού γράφτηκε εδώ και δύο χιλιάδες τετρακόσια χρόνια από τον ποιητή Αισχύλο, η βασίλισσα Κλυταιμνήστρα πληροφορεί τον χορό ότι η Τροία έπεσε στα χέρια των Ελλήνων. Ξαφνιασμένος ο χορός ρωτάει : "Ποιος μπόρεσε να φέρει τόσο γρήγορα τα νέα" ; Κι η Κλυταιμνήστρα απαντά: "Ο Ήφαιστος! Δυνατή φωτιά άναψαν στην κορυφή της Ίδας, και πολλές φωτιές μετά μάς έφεραν διαδοχικά το μήνυμα: από την Ίδα το μήνυμα της φλόγας πήγε στον κάβο Ερμή της Λήμνου, και τρίτη η ψηλή κορυφή του 'Αθω δέχτηκε το φως. Με δύναμη η φλόγα γεφύρωσε το πέλαγος, κι έφτασε τις Βίγλες του Μακίστου, στην Εύβοια. Οι φρουροί προώθησαν το μήνυμα στον Εύριπο, στους ανθρώπους πάνω στο Μεσσάπιο. Κι αυτοί έβαλαν φωτιά σ' ένα σωρό με ρείκια, και πάνω από τούς κάμπους του Αισώπου έστειλαν το μήνυμα στην κορφή του Κιθαιρώνα. Κι από κει πάλι με ζήλο πολύ προώθησαν το μήνυμα, και το έστειλαν πάνω από την Γοργώπιδα λίμνη στο Αιγίπλαγκτο όρος. Και η φλόγα πέρασε τον Σαρωνικό και έφτασε σαν κεραυνός στις κορυφές του Αραχναίου, και τέλος εδώ το λάβαμε, στων Ατρειδών τις στέγες, το φως αυτό, πού προπάππος του είναι η φωτιά της Ίδας".
(στίχοι 280 - 316, ελεύθερη μετάφραση).

Είναι αμφίβολο αν το σήμα πού έφερνε το μήνυμα ότι έπεσε η Τροία έφτασε αληθινά σε μια νύχτα από την Μικρά Ασία στην Ελλάδα, όπως διατείνεται ο Αισχύλος, επειδή η απόσταση είναι σχεδόν 550 χιλιόμετρα, στο διάστημα της οποίας υπάρχουν και δύο τεράστιες υδάτινες εκτάσεις (από την Λήμνο στον 'Αθω και από κει στην Εύβοια), πού έπρεπε να γεφυρωθούν. Είναι όμως αδύνατον;
Όχι βέβαια μιας και π.χ. από το βουνό της Σαμοθράκης "Φεγγάρι" με ύψος 1664 μέτρα (απ' όπου ο θρύλος θέλει και τον Ποσειδώνα να παρακολουθεί τις μάχες στην Τροία), θα μπορούσαν εύκολα να αναμεταδοθούν αντίστοιχα οπτικά σήματα! Ακόμα και σήμερα από τα σημεία που αναφέρει ο Αισχύλος υπάρχει οπτική επαφή σε μέρες με καθαρή ατμόσφαιρα.

Έπειτα, ο Τρωικός πόλεμος έγινε 700 χρόνια πριν ο Αισχύλος γράψει την τραγωδία του και μέχρι τότε είχε γίνει σχεδόν θρύλος. Είναι, όμως, φανερό πώς ο Αισχύλος εκτιμούσε τις πρακτικές δυνατότητες του οπτικού τηλέγραφου. Τα έργα άλλων Ελλήνων ποιητών, του μεγάλου Ομήρου για παράδειγμα, μας πληροφορούν πως ο τηλέγραφος με την φωτιά ήταν σε μεγάλη χρήση στον καιρό τους, και ότι εφεύρισκαν έξυπνους τρόπους για να μεταδίδουν σήματα με τα πιο περίπλοκα μηνύματα, ακόμα και ξεχωριστά γράμματα του αλφαβήτου.




αρχαία φρυκτωρία στο Ποικίλο Όρος
φωτ. Τάσος Λύτρας
από το blog ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ που έχει ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στις αρχαίες φρυκτωρίες στο Ζαστάνι και στην κορυφή Ζαχαρίτσα στο όρος Αιγάλεω – Ποικίλο με σημαντικό φωτογραφικό υλικό
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο διαπίστωσα πως υπάρχει ένας Έλληνας αρχαιολόγος, ο Νίκος Παναγιωτάκης, ο οποίος μελετάει τις μινωικές φρυκτωρίες (1900 π.Χ. – 1700 π.Χ.) που ήταν ένα τεράστιο πλέγμα επικοινωνίας. Μόνο στην ευρύτερη περιοχή της πεδιάδας του Ηρακλείου έχουν εντοπιστεί 140 μινωικές φρυκτωρίες.
«Εχουμε δύο ειδών μινωικές φρυκτωρίες», λέει ο Νίκος Παναγιωτάκης. «Αυτές που βρίσκονται στις κορυφές λόφων και στις κορυφογραμμές είναι οι μεγαλύτερες σε έκταση, φτάνουν περίπου το 1,5 στρέμμα, όπως η φρυκτωρία που ονομάζεται “ο Σωρός του Παντελή”. Το δεύτερο είδος είναι οι Σωροί που βρίσκονται πάνω στα μινωικά μονοπάτια και τα ορίζουν έχοντας έκταση γύρω στο ένα στρέμμα.
Τις μινωικές φρυκτωρίες επάνδρωναν άτομα που ζούσαν σε κοντινές αποστάσεις – πάντα βρίσκονται δίπλα ή κοντά σε οικισμούς ή εγκαταστάσεις.
Οι θέσεις στις οποίες βρίσκονταν όριζαν τους μινωικούς δρόμους μέχρι τα πιο δυσπρόσιτα σημεία των ορεινών όγκων της πεδιάδας. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο έργο της μινωικής περιόδου για τον έλεγχο των σημαντικών δρόμων, όπου γινόταν η διακίνηση προϊόντων από την ενδοχώρα προς τα ανάκτορα της Κνωσού και των Μαλίων, αλλά και των ακτών, σημείων στρατηγικής σημασίας για τους Μινωίτες.
 
Αναπαράσταση του τεράστιου πλέγματος μετάδοσης μηνυμάτων που είχε τη δυνατότητα να μεταδώσει μια μινωική φρυκτωρία
η φωτογραφία είναι από το http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=74952
Η κατασκευή των φρυκτωριών δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Εξηγεί ο Ν. Παναγιωτάκης. «Η ογκομέτρηση που πραγματοποιήσαμε στον Σωρό του Παντελή έδειξε πως η συγκεκριμένη φρυκτωρία περιέχει 5,5 περίπου χιλιάδες κυβικά μέτρα χώματος και πετρών. Αυτό σημαίνει πως η κατασκευή μιας μινωικής φρυκτωρίας ήταν ένας κατασκευαστικός άθλος. Διότι δεν είναι μόνο η τοποθέτησή τους στα βουνά, όπου ξέρουμε πόσο δύσκολα γίνεται η μεταφορά οποιουδήποτε υλικού εκεί. Είναι και οι καιρικές συνθήκες, που το χειμώνα στα βουνά είναι επώδυνες».
από άρθρο του Παναγιώτη Γεωργούδη στο
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=74952
Μία από τις πολλές μινωικές φρυκτωρίες που είναι γνωστές ως Σωροί.
(η φωτογραφία είναι από το blog του δημοσιογράφου Ν. Θεοδωράκη Θραψανιώτης  στο οποίο έχει δημοσιεύσει αρκετές από τις φωτογραφίες που τράβηξε στην περιήγηση που έκανε μαζί με τον αρχαιολόγο Ν. Παναγιωτάκη)
Στο ίδιο blog αναφέρεται πως μεγάλος αριθμός φρυκτωριών πιθανόν κάλυπτε όλη την Κρήτη και ένα μήνυμα μπορούσε να μεταδοθεί πολύ γρήγορα σε ολόκληρο το νησί αλλά και σε άλλες περιοχές, όπως τα νησιά του Αιγαίου. Οι φρυκτωρίες επομένως εξασφάλιζαν την επικοινωνία με τις γύρω περιοχές και τα νησιά, την ασφαλή μεταφορά των προϊόντων, και πιθανόν την ασφαλή ναυσιπλοΐα.
 από το blog: Θραψανιώτης 
Και φτάνουμε στην κορυφή του Άθω (2.033 μ.), που ήταν ένας από τους σταθμούς – φρυκτωρίες, από όπου πέρασε, σύμφωνα με τον Αισχύλο, το φωτεινό μήνυμα της κατάλειψης της Τροίας.
Στον Άθω τα αρχαία χρόνια λειτουργούσε “καιροσκοπείο” που ήταν, εκτός από φρυκτώριο, και μετεωρολογικός σταθμος.
Δεν αξιώθηκα να ανέβω στην κορυφή του, αλλά όσοι έχουν ανέβει, μιλούν για πρωτόγνωρο συναίσθημα.
Η τριγωνική σκιά που φαίνεται στη φωτογραφία προκαλείται από το κωνικό σχήμα του βουνού.

Η κορυφή του Άθω
από το http://1myblog.pblogs.gr/2009/01/skiathos-skia-toy-athw.html
Θα τελειώσουμε με μια από τις ωραιότερες σκηνές της ταινίας “Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών”. Είναι η σκηνή που ανάβουν οι φρυκτωρίες, η μία μετά την άλλη, μέχρι το μήνυμα να φτάσει στον Άραγκον!
Πρόκειται για την αγαπημένη μου σκηνή από ολόκληρη την τριλογία, που όμως μπορείτε να την απολαύσετε μόνο εδώ:
γιατί το συγκεκριμένο βίντεο από το youtube δεν παίζει όταν αναρτάται σε blogs.

Δεν υπάρχουν σχόλια: